در ماه‌های اخیر، ترکمنستان که به‌طور سنتی انزواطلب بود، تلاش‌هایی را برای گشودن در به روی جهان خارج آغاز کرده است، در نتیجه رقابت شدیدی بین بازیگران کلیدی، از جمله روسیه، چین و ایالات متحده، برای دسترسی به مسیرهای حمل و نقل و منابع انرژی ترکمنستان به وجود آمده است.

یکی از پیامدهای این موضوع برای عشق آباد، احیای علاقه به ایجاد خط لوله ترانس خزر (TCP) برای انتقال انرژی ترکمنستان به اروپا بود.

در اواخر دسامبر 2022، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، قصد آنکارا را برای آغاز کار برای انتقال گاز طبیعی ترکمنستان به بازارهای غربی اعلام کرد.

در اجلاس سه جانبه بین ترکیه، ترکمنستان و آذربایجان، همه طرف ها توافق کردند که برای توسعه زیرساخت های لازم برای تامین گاز ترکمنستان به اروپا، از جمله توسعه TCP پیشنهادی با هزینه تخمینی حدود 5 میلیارد دلار، طول پیشنهادی 300 کیلومتر، همکاری کنند، ظرفیت سالانه 30 میلیارد متر مکعب.

این خط لوله از ترکمنباشی به باکو در امتداد کف دریای خزر کشیده می شود و به کریدور گاز جنوبی (SGC) متصل می شود و به گاز ترکمنستان اجازه می دهد تا به اروپا سرازیر شود.

TCP برای چند سال به دلیل مشکلات مختلف به تعویق افتاده است، با این حال ساخت آن می تواند در ایجاد تعادل انرژی در منطقه مهم باشد. تصادفی نیست که مولود چاووئولو وزیر امور خارجه ترکیه و دونالد لو دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور آسیای جنوبی و مرکزی نسبت به چشم انداز ترکمنستان برای تامین گاز به اروپا در ماه های اخیر ابراز خوش بینی کرده اند.

پیش از این مقامات ترکمنستانی در کنفرانسی در امارات متحده عربی به برنامه های کشورشان برای ساخت خط لوله از آذربایجان به اروپا اشاره کرده بودند.

ترکمنستان همچنین با شرکت در جلسات مختلف وزیران شورای مشورتی SGC به TCP علاقه نشان داده است و کنوانسیون تعیین وضعیت حقوقی دریای خزر که در پنجمین اجلاس سران کشورهای دریای خزر در قزاقستان در 12 اوت 2018 به امضا رسید، ساخت خطوط لوله گاز زیر آب را با توافق دوجانبه کشورهایی که خط لوله از آب‌های آنها عبور می‌کند اجازه می‌دهد.

در نتیجه، ترکمنستان و آذربایجان می توانند به تنهایی و بدون دخالت شخص ثالث، طرح TCP را پیش ببرند، امضای یادداشت تفاهم بین آذربایجان و ترکمنستان در زمینه اکتشاف، توسعه و بهره برداری مشترک از هیدروکربن ها در میدان دوستلوک دریای خزر در سال 2021، شانس به ثمر رسیدن این خط لوله را افزایش داده است.

در حقیقت، اتحادیه اروپا برای دهه ها کار کرده است تا TCP را به عنوان آخرین قطعه SGC برای انتقال گاز طبیعی از خزر به اروپا بسازد.

نکته مهم این است که این خط لوله روسیه را دور می زند و گاز ترکمنستان را بدون کنترل روسیه منتقل می کند. این پروژه حتی در فهرست اخیر پروژه های مورد علاقه مشترک برای کمیسیون اروپا گنجانده شد و بر اهمیت استراتژیک آن تأکید داشت.

با این حال، تمایل اتحادیه اروپا برای گسترش همکاری با آسیای مرکزی، به ویژه از طریق TCP، با چالش های جدی مواجه است و کشورهای اروپایی به دلیل هدفشان برای توقف کامل واردات گاز طی 10 تا 15 سال، مایل به بستن قراردادهای بلندمدت برای تامین گاز نیستند.

برای بیش از 20 سال، یافتن سرمایه گذاران اولیه برای این پروژه دشوار بوده است، با این حال اتحادیه اروپا و ایالات متحده تمایل خود را برای کمک به جذب سرمایه گذاری اعلام کرده اند و در نتیجه، شرکت مستقر در ایالات متحده Trans Caspian Resources به تامین مالی این پروژه علاقه نشان داده است.

از آنجایی که انتظارات برای هزینه های حمل و نقل بالقوه ای که می توان از این پروژه به دست آورد بالا است، آذربایجان، گرجستان و ترکیه فعالانه در راستای تحقق TCP تلاش می کنند و علاوه بر این، آذربایجان و اتحادیه اروپا پیشنهاداتی را در خصوص حمل و نقل گاز طبیعی این کشور به ترکمنستان ارائه کرده اند.

با این حال، باکو اعلام کرده است که از آنجایی که TCP بر اساس منابع ترکمنستان است، عشق آباد باید در اتخاذ تصمیمات کلیدی در مورد توسعه بیشتر رهبری کند.

با این وجود، الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، در نوامبر 2022، قصد باکو برای گسترش همکاری با عشق آباد در پروژه های مختلف انرژی، از جمله در چارچوب کریدور میانه را اعلام کرد.

یکی دیگر از انگیزه های اخیر برای ساخت TCP بحث ایجاد یک هاب گاز در ترکیه است که از آنجا منابع انرژی در مقادیر بیشتری به بازارهای اروپایی عرضه می شود و آنکارا مزایای بالقوه تبدیل شدن به یک کشور ترانزیتی بزرگ را با هدف جذب گاز طبیعی از منابع اضافی، از جمله از ترکمنستان، و عمل به عنوان واسطه برای تحویل به بازارهای غربی درک می کند.

مسکو تا کنون مسیرهای ترانزیت گاز از ترکمنستان را که در دوران شوروی به دست آورده بود، در انحصار خود در اختیار داشت تا صادرات مجدد گاز خود را به اروپا ارزان کند و مانع از هرگونه تلاش برای ایجاد مسیرهای جایگزینی شود که ممکن است روسیه را دور بزند.

از آنجایی که اتحادیه اروپا اکنون با شدت بیشتری برای اجرای پروژه TCP فشار می آورد، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه آشکارا از این اقدام انتقاد کرده و پیشنهاد می کند که این مسئله فقط باید در میان کشورهای ساحلی خزر حل شود.

علاوه بر این ایران به دلایل ادعایی زیست‌محیطی با این پروژه مخالف است و به ترکمنستان پیشنهاد استفاده از زیرساخت‌های ایرانی را داده است، و از ذکر این نکته غفلت می‌کند که شبکه خط لوله ضعیف آن قادر به تحمل حجم زیادی از گاز نیست.

در عین حال، ترکمنستان به طور قابل توجهی برای امنیت خود به روسیه متکی است. با این حال، به دلیل بی ثباتی ناشی از حمله مجدد روسیه به اوکراین در فوریه 2022، که باعث شد ترکمنستان به چین به عنوان یکی از تنها مقصد صادرات خود روی آورد، عشق آباد نیاز به تنوع بخشیدن به شرکای انرژی خود را درک می کند.

بنابراین، TCP ابزاری حیاتی است که ترکمنستان می تواند از طریق آن به این تنوع دست یابد، اخیراً روسیه به تامین‌کننده اصلی سوخت چین تبدیل شده است که باعث می‌شود گشایش به سمت غرب برای ترکمنستان جذاب‌تر شود.

ترکمنستان پروژه TCP را فرصتی استثنایی برای توسعه صنعت انرژی داخلی خود می داند. به این ترتیب، جای تعجب نیست که باتیر امانوف، رئیس کنسرن دولتی ترکمن گاز، در هفتمین نشست وزیران در چارچوب شورای مشورتی SGC در 11 فوریه بر اهمیت SGC در تنوع بخشیدن به منابع انرژی برای اتحادیه اروپا تاکید کرد.

امانوف همچنین تاکید کرد که همکاری عمیق در تقویت امنیت انرژی برای ترکیه و آذربایجان از جمله مهم است.

از آنجایی که تحویل گاز ترکمنستان به بازارهای اروپایی سرمایه بر است و نیاز به پایگاه وسیعی از خریداران دائمی برای حمایت از آن دارد، برخی کارشناسان به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و دشواری جذب سرمایه‌گذاری، نگرانی‌هایی را در مورد صرفه اقتصادی TCP مطرح کرده‌اند.

با این وجود، با توجه به مشارکت اخیر سهامداران مختلف در پروژه های زیرساختی پیچیده، از جمله اتحادیه اروپا، ایالات متحده، آذربایجان، گرجستان و ترکیه؛ خواستار سیاسی نشدن تحویل انرژی به بازارهای غربی است.

و ترکمنستان با داشتن چهارمین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان، TCP به یک اولویت برای امنیت انرژی منطقه تبدیل شده است، به ویژه در اجتناب از مسیرهای تحت تسلط روسیه که مملو از بی ثباتی است.

در چنین شرایطی که شرایط بین المللی بسیار مساعد است و منافع تامین کننده (ترکمنستان)، کشورهای ترانزیتی (آذربایجان و ترکیه) و خریداران (اتحادیه اروپا) به طور قابل ملاحظه ای همسو هستند، خوش بینی محتاطانه نسبت به تحقق این پروژه خط لوله حیاتی افزایش می یابد و ممکن است زودتر اتفاق بیفتد.

مالکیت معنوی مجله انرژی (energymag.ir) علامت تجاری ناشر است. سایر علائم تجاری مورد استفاده در این مقاله متعلق به دارندگان علامت تجاری مربوطه می باشد. ناشر وابسته یا مرتبط با دارندگان علامت تجاری نیست، و توسط دارندگان علامت تجاری حمایت، تایید یا ایجاد نشده است، مگر اینکه خلاف آن ذکر شده باشد و هیچ ادعایی از سوی ناشر نسبت به حقوق مربوط به علائم تجاری شخص ثالث وجود ندارد.