چگونه هوش مصنوعی آینده صنعت نفت و گاز را باز تعریف می‌کند؟

در جهانی که هوش مصنوعی به‌سرعت در حال تغییر صنایع مختلف است، صنعت نفت و گاز نیز از این موج بزرگ تحول، بی‌نصیب نمانده است، هرچند این صنعت برخلاف خدمات مالی یا توسعه نرم‌افزار، عمیقاً ریشه در جهان فیزیکی دارد، اما شرکت‌هایی که زودتر به سمت مدل‌های AI‑محور (AI-First) حرکت می‌کنند، در آینده رهبران بازار خواهند بود.

هوش مصنوعی هم اکنون به شرکت‌های نفت و گاز کمک می‌کند که کارآمدتر، سودآورتر و رقابت پذیرتر شوند... چرا که این شرکت‌ها با فشارهای تجاری فزاینده‌ای روبرو هستند؛ مانند قوانین در حال تغییر، نوسانات قیمت، تحولات ژئوپلیتیکی، سبد کسب ‌و کار پیچیده‌تر و تعهدات زیست محیطی؛ در این شرایط، AI برای موفقیت آینده آن‌ها روزبه‌روز ضروری‌تر خواهد شد.

شرکت‌هایی که زودتر هوش مصنوعی را به کار گرفته اند، همین حالا هم از مزایای آن بهره مند شده اند: فرآیندهایی را که پیش‌تر ماه‌ها طول می‌کشیده‌، به چند هفته‌ تبدیل کرده‌اند، هزینهٔ کار کردن در محیط‌های دشوار را تا یک پنجم کاهش داده‌اند و علاوه بر این، AI کمک کرده است انتشار گازهای گلخانه ای شان را سریع‌تر کاهش دهند.

در این مقاله از مجله انرژی به بررسی تأثیر عمیق هوش مصنوعی (AI) بر صنعت نفت و گاز (O&G) می‌پردازیم - صنعتی که برخلاف حوزه‌هایی مثل مالی یا توسعه نرم‌افزار، بیشتر با جهان فیزیکی سر و کار دارد.

نکات کلیدی:

1. نقش تحول‌آفرین AI در عملیات صنعتی

• AI می‌تواند با پیش‌بینی خرابی تجهیزات، از بروز اختلالات پرهزینه جلوگیری نماید.

• فرآیندهایی که در گذشته ماه‌ها طول می‌کشید (مثل تفسیر داده‌های حفاری یا اکتشاف) حالا می‌توانند در چند هفته یا حتی چند روز انجام شوند.

2. سودآوری چشم‌گیر با استفاده از AI

• طبق برخی گزارشات و پیش بینی ها در پنج سال آینده، شرکت‌هایی که به‌خوبی از AI استفاده می‌کنند، می‌توانند ۳۰٪ تا ۷۰٪ سود عملیاتی (EBIT) بیشتری کسب کنند، این رقم فوق‌العاده بالاست و نشان دهنده پتانسیل بی‌نظیر AI در بهینه‌سازی هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در صنعت نفت و گاز است.

مثال‌هایی از کاربرد AI در صنعت نفت و گاز:

• پیش‌بینی خرابی تجهیزات با مدل‌های یادگیری ماشین.

• تحلیل داده‌های لرزه‌نگاری و حفاری برای شناسایی مخازن جدید.

• بهینه‌سازی مصرف انرژی در پالایشگاه‌ها.

• اتوماسیون سیستم‌های کنترل تولید در چاه‌ها یا خط لوله‌ها.

• مدیریت ریسک زیست‌محیطی و ایمنی کارکنان با بینایی ماشین و حسگرهای هوشمند.

تأثیر هوش مصنوعی در کل زنجیرهٔ ارزش نفت و گاز

استخراج و اکتشاف (Upstream):

• فرآیندهای اکتشاف و تولید معمولاً بسیار پیچیده و هزینه‌زا هستند، هوش مصنوعی می‌تواند زمان تحلیل داده‌های زمین‌شناسی و لرزه‌ای را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد و یافتن محل‌های مناسب برای حفاری را سریع‌تر و ارزان‌تر کند.

• تجزیه و تحلیل‌های AI در زمان واقعی می‌توانند پارامترهای حفاری را بهینه‌سازی کنند تا هزینه‌ها کاهش یابند و زمان توقف (downtime) کم شود.

• برای مثال پلتفرمی به نام Methane.AI منابع انتشار گاز متان را در کل عملیات شناسایی و اندازه‌گیری می‌کند (شناسایی و کاهش انتشار گاز متان) و شرکت‌های اُپ‌استریم را قادر می‌سازد طرح‌های کاهش انتشار گاز را با هزینهٔ مؤثر اجرا کنند... Methane.AI با کمک هواپیماهای بدون سرنشین (پهپاد) و حسگرها به شرکت‌ها کمک می‌کند تا انتشار گاز را به‌طور قابل توجهی کاهش دهند، کارایی را بهبود بخشند و اهداف زیست محیطی را پشتیبانی کنند.

پالایشگاه‌ها (Refining):

• عامل‌های هوش مصنوعی می‌توانند برنامه‌های تولید پالایشگاه‌ها را بهینه کنند، تعمیر و نگهداری را به‌صورت خودگردان مدیریت نمایند و قابلیت اطمینان عملیاتی را افزایش دهند.

• شرکت‌هایی که از بازرسی دیجیتال مبتنی بر هوش مصنوعی و زمان‌بندی خودکار استفاده می‌کنند، کاهش زمان توقف (downtime) دارند و هزینه‌های عملیاتی‌شان پایین‌تر است.

فروش سوخت و امور خرده‌فروشی:

• این بخش با رقابت شدید و خواست‌های متغیر مصرف‌کننده روبرو است و AI امکان تعاملات شخصی سازی شده با مشتریان، قیمت‌گذاری دینامیک و مدیریت بهینهٔ موجودی را فراهم می‌آورد که هم فروش را افزایش می‌دهد و هم رضایت مشتری را به دنبال خواهد داشت.

• شرکت هایی که از داده‌های مصرف‌کننده و سیستم های AI بهره می‌برند، می‌توانند نیازهای مخاطب را پیش‌بینی کنند و تعامل را بهبود بخشند، که به معنای سودآوری بیشتر است.

طرح اقدام AI‑First (اقدام با هوش مصنوعی در اولویت)

برای بهره‌گیری کامل از پتانسیل AI، شرکت‌های پیشگام یک استراتژی سه مرحله‌ای را دنبال می‌کنند: استقرار (Deploy)، بازشکل‌دهی (Reshape) و نوآوری (Invent).

1. مرحلهٔ استقرار (Deploy):
   شرکت‌ها با خودکارسازی کارهای ساده شروع می‌کنند، مانند رفع مشکلات تجهیزات یا ساده‌سازی فرآیند گزارش‌دهی... این کارها می‌توانند سریعاً بهره‌وری را ۱۰٪ تا ۱۵٪ افزایش دهند.

2. مرحلهٔ بازشکل‌دهی (Reshape):
   این مرحله شامل تغییرات عمیق‌تر است؛ مثلاً باز طراحی جریان‌های کاری اصلی، زمان‌بندی خودکار تعمیرات پالایشگاه و راهنمایی زمان واقعی برای کارکنان میدانی، این تغییرات منجر به صرفه‌جویی زیاد در زمان‌ و کاهش قابل توجه زمان توقف (downtime) می‌شوند.

3. مرحلهٔ نوآوری (Invent):
   در این فاز، کسب‌وکارها با AI محصولات و خدمات کاملاً جدیدی خلق می‌کنند؛ مثلاً راهکارهای صرفه‌جویی انرژی شخصی‌شده، ابزارهای پیش‌بینی در اکتشاف یا حتی عامل‌های هوش مصنوعی که در برخی حوزه‌ها، مانند حفاری، بتوانند عملیات را با نظارت انسان مدیریت کنند.

مراحل بازشکل‌دهی و نوآوری آنجایی است که سرمایه‌گذاری در AI بیشترین ارزش افزوده را دارد؛ جایی است که کسب‌وکارها نه فقط تغییرات سطحی دهند، بلکه خود را از پایه شکل دهند به عنوان یک شرکت AI‑First.

تغییرات لازم در تکنولوژی، تیم‌ها و جریان کاری

برای اینکه یک سازمان واقعاً AI‑First شود، نیاز است که تغییرات مهمی در ساختار فناوری، ساختار تیم‌ها و فرآیندهای کاری صورت گیرد.

• استفاده از هوش مصنوعی نباید فقط در نقش ابزاری حمایتی باشد؛ بلکه باید عمیقاً در عملیات ادغام شود، سرمایه‌گذاری در زیرساخت داده (data infrastructure) و آموزش کارکنان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

• در سازمان‌ها لازم است ساختار سازمانی و نیروی انسانی تغییر یابد: نه فقط متکی بودن به بخش IT، بلکه دادن امکان به تیم‌های تجاری (business teams) تا مستقیم با ابزارها و پلتفرم‌های امن و انعطاف‌پذیر AI کار کنند، تا شرکت بتواند سریع حرکت کند و نوآوری را راحت‌تر انجام دهد.

• مقابله با چالش‌هایی مثل سیستم‌های قدیمی، داده‌های جدا افتاده و ترکیب نشده با سایر داده‌ها و مقاومت در برابر تغییر و روند کاری، قدم‌های اولیهٔ خوبی برای شرکت‌های فعال در حوزه نفت و گاز هستند که بخواهند وارد مسیر AI شوند، تمرکز بر مشکل‌های مشخص و کسب نتایج ملموس به جای تغییرات بسیار بزرگ و پیچیده از همان ابتدا، معمولاً زودتر جواب داده و موثر تر است.

چرا AI برای نفت و گاز اهمیت دارد؟

با افزایش فشارهای اقتصادی، تغییرات شدید قیمتی، قوانین محیط‌زیستی سخت‌گیرانه و تحولات ژئوپلیتیکی، شرکت‌های نفت و گاز بیش از هر زمان دیگری به ابزارهایی نیاز دارند که آن‌ها را چابک‌تر، دقیق‌تر و سودآورتر کند.

هوش مصنوعی دقیقاً همان ابزاری است که صنعت نفت و گاز نیاز دارد... هوش مصنوعی نه تنها عملیات را ساده‌تر می‌کند، بلکه می‌تواند به طور مستقیم باعث افزایش بازدهی و کاهش هزینه و در نتیجه افزایش سود این صنعت شود.

مالکیت معنوی مجله انرژی (energymag.ir) علامت تجاری ناشر است... سایر علائم تجاری مورد استفاده در این مقاله متعلق به دارندگان علامت تجاری مربوطه می باشد، ناشر وابسته یا مرتبط با دارندگان علامت تجاری نیست و توسط دارندگان علامت تجاری حمایت، تایید یا ایجاد نشده است، مگر اینکه خلاف آن ذکر شده باشد و هیچ ادعایی از سوی ناشر نسبت به حقوق مربوط به علائم تجاری شخص ثالث وجود ندارد.